نگاهی عمیق به تاریخچه رولکس سابمارینر-بخش اول
- عباس قنبرلو
- آگوست ۹, ۲۰۲۲
در مورد یک ساعت معمولی صحبت نمی‌کنم در مورد یک افسانه می‌نویسم، نگینی در دنیای ساعت، شاید اولین ساعت غواصی جهان نباشد و شاید بسیاری از اولین عناوین مربوط به ساختار ساعت‌های غواصی را نتوانیم به آن نسبت بدهیم اما هرچه که هست پادشاه ساعت‌های اسپورت و ژانر غواصی‌ست. بی‌شک رولکس سابمارینر (Rolex Submariner) آرزوی هر شخص علاقه‌مند به ساعت (واچوفایل) است. ظاهرا در هر یک از مقاله‌هایم باید یکی از مواردی که من را به سیاهچاله ابزارهای نگهدارنده زمان کشانده اشاره‌ای داشته باشم. زمانی که اولین ساعت مجذوبم کرد نمی‌دانستم حتی در کدام دسته بندی در دنیای ساعت‌ها قرار می‌گرفت تنها چیزی که به تصاویرش یا ویترین گالری‌ها نگاه می‌کردم و مجذوبم می‌کرد وجود یک حلقه سیاه رنگ دور شیشه ساعت (بزل) و نشانگرهایی با خوانایی بیشتر بود که بعدها با تحقیقاتم به ژانر ساعت‌های غواصی (Diving) پی بردم. با تمامی افرادی که در مورد ساعت با آن‌ها گفت و گو دارم از علاقه من به ساعت‌های تخصصی و ابزاری (Tool Watches) آگاه هستند و در این میان تعصب خاصی به ساعت‌های غواصی دارم. اگر شما همانند من به این ژانر علاقه دارید یا از طرفداران رولکس هستید این مقاله به طور کامل راهنمای شما در رابطه با تاریخچه رولکس سابمارینر خواهد بود.
تاریخچه اولیه
زمانی که رولکس اولین قاب ضدآب و ضدغبار خودش را در سال ۱۹۲۶ ساخت و به دنبال آن با توسعه و ثبت اختراع ساعت اتوماتیک پرپچوال در سال ۱۹۳۱ دیدگاه مردم را از ساعت به عنوان یک شی پوشیدنی تغییر داد. در آن سال‌ها ساعت‌ها برای مصارف حرفه‌ای تر آماده می‌شدند. قبل از اینکه به عمق تاریخ سابمارینر شیرجه بزنیم ابتدا حقایقی از تاریخ ساعت‌های غواصی را بازگو می‌کنم افتخار اولین ساعت غواصی جهان به ساعت امگای مارین به سال ۱۹۳۲ برمی‌گردد ساعت مستطیلی که هیچ شباهتی به ساعت‌های غواصی حال حاضر جهان نداشت. حتی اولین برندی که از بزل قابل چرخش برای غواصی استفاده کرد رولکس نبود و درست چندماه زودتر از رولکس بلانپَن فیفتی فَثِمس (Blancpain Fifth Fathoms) موفق شد آن را ثبت کند. نکته جالب این جاست که چون بلانپَن حق اختراع بزل‌های قابل چرخش یک طرفه غواصی را ثبت کرده بود که به کمک غواصان در زیر آب جهت اندازه گیری مدت زمان غواصی می‌آمد رولکس حق استفاده از این اختراع تا اوایل دهه ۸۰ را نداشت. (ظاهرا جان غواصان کم ارزش‌تر از حق ثبت اختراع بوده!). این حقایق پیش نیاز شناخت هر ساعت غواصی‌ست.
پشت پرده ساعت‌های اسپورت رولکس کسی نبود جز Rene-Paul Jeanneret شخصی که به غواصی اشباع علاقه بسیاری داشت و از مدیران ارشد رولکس در آن دوره به حساب می‌آمد و از قضا این شخص با Jacques-Yves Cousteau خالق آکوالانگ (آبشش مصنوعی) دوست صمیمی بود. Jeanneret اعتقاد بر تولید ساعت‌هایی داشت که قابل استفاده در هر موقعیت و مکان باشند. به همین دلیل تمامی مدیران رولکس را متقاعد کرد که وارد ژانر جدیدی در جهان ساعت شوند افرادی که حتی شاید تصور نمی‌کردند این ساعت‌ها نقطه عطفی در جهان هورالوجی خواهند شد. سه ساعت مهم در یک سال به فواصل نزدیک توسط رولکس معرفی شدند. یکی اکسپلورر (یکی از اولین ساعت‌هایی که در کنار ساعت Smiths برای اولین بار قله اورست را فتح کرد.)، یکی Turn-O-Graph (اطلاعات مربوط به آن را در مقاله “راهنمای خرید دیت‌جاست” می‌توانید مطالعه کنید.) و دیگری سابمارینر. اولین سری Turn-O-Graph را پدربزرگ سابمارینر می‌دانند این ساعت با دارا بودن بزل قابل چرخان، نشانگرهای دایره‌ای و عقربه مرسدس شباهت زیادی به سابمارینر داشت. رولکس سابمارینر حیات خودش را از سال ۱۹۵۳ شروع کرد اما به طور رسمی در بازل‌ورد سال ۱۹۵۴ معرفی و تجاری شد. سال ۱۹۵۳ را یکی از مهمترین سال‌های فعالیت رولکس می‌دانم در همین سال قبل معرفی سابمارینر، رولکس یکی از عجیب‌ترین قطعاتش را ساخت ساعتی که همراه با فیزیکدان و مخترع سوئیسی آگوست پیکار (Auguste Piccard) با اختراع عجیبش یعنی بَثی سکَف (Bathyscaphe) به عمق ۳۱۳۱/۸ متری سفر کردند، بدین ترتیب موفقیت دیگری برای نام رولکس ثبت شد. (برای این ساعت مقاله جداگانه‌ای خواهم داشت.)
تولد اولین رفرنس سابمارینر (۱۹۵۳)
اولین ساعت مچی جهان بود که تا عمق فشار ۱۰۰ متری در برابر آب مقاومت داشت. رفرنس ۶۲۰۴ اولین دست پخت رولکس برای سری سابمارینر بود و حتی نشانه‌هایی از ساختار این رفرنس که تقریبا ۷۰ سال پیش تولید شده در مدل‌های امروز سابمارینر دیده می‌شود. ۶۲۰۴ با دارا بودن یک صفحه مشکی مات و نشانگرها و عقربه هایی که تقریبا طلایی بودند راه را برای خلق یک افسانه باز کردند. ۶۲۰۴ نشانگرهایش ترکیبی از اشکال دایره‌ای، خطی (برای اعداد ۳، ۶ و ۹) و نشانگر مثلثی برای عدد ۱۲ بود. خبری از عقربه معروف مرسدس در اولین رفرنس سابمارینر نبود و رولکس از عقربه هایی به شکل مداد (Pencil Hands) برای این ساعت استفاده کرد. برخی از مدل‌های ۶۲۰۴ دارای نوشته SUBMARINER در بالای عدد ۶ بودند و برخی دیگر فاقد آن. در هر صورت رفرنس ۶۲۰۴ فقط یک سال در کاتالوگ رولکس دوام آورد و جای خودش را به رفرنس ۶۲۰۵ که در دو سری و به مدت یک سال تولید شد داد.
رفرنس ۶۲۰۵ یکی از مهم‌ترین‌های سابمارینر به حساب می‌آید این ساعت تقریبا در استایل خود هیچ تفاوتی با ۶۲۰۴ نداشت اما طراحی قابشان کمی ضخیم‌تر شد. در سری اول ۶۲۰۵ نوشته SUBMARINER از بالای عدد ۶ حذف گردید (به دلایل نامعلوم!) در عوض در سری دوم ۶۲۰۵ شاهد بازگشت SUBMARINER در صفحه ساعت بودیم و از طرف دیگر عقربه معروف مرسدس از این رفرنس پای ثابت تمامی دقیقه‌شمارهای سابمارینر شد. البته که برای حفظ هماهنگی و خوانایی عقربه ثانیه‌شمار به استایل لالی پاپ تغییر یافت. در سال‌های اولیه سابمارینر رولکس موارد مختلفی را روی سابمارینرها آزمایش می‌کرد و بازه زمانی بقای هر رفرنس کوتاه بود، اما هسته و ساختار اصلی آن‌ها را خیلی تغییر نمی‌داد. در نهایت عمر ۶۲۰۵ نیز پایان یافت و رولکس رفرنس ۶۲۰۰ را برای سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۵۶ جایگزین آن شد، یکی از نمونه‌های مورد علاقه کلکسیونرهای ساعت که باز هم در دو ورژن تولید گردید. صفحاتی که در دو مدل قبل ذکر کردم را فراموش کنید این بار خبری از اعداد دایره‌ای نیست در عوض صفحه Explorer به دلایل نامعلومی برای ۶۲۰۰ درنظر گرفته شد. نشانگرهای این صفحه ترکیبی از اعداد Arabic، خطی و مثلثی بودند. حتی سایز نشانگر مثلثی عدد ۱۲ کاهش یافت. از طرف دیگر میزان مقاومت در برابر آب نیز با توجه به طراحی پیچ کوک بزرگتر و واشر بندی بهتر به ۲۰۰ متر افزایش یافت. اگر کلکسیونرهای حرفه‌ای سابمارینر را در فضای مجازی دنبال کنید متوجه علاقه خاص آن‌ها به سری ۶۲۰۰ به دلیل وجود صفحه Explorer می‌شوید. تفاوت دو ورژن ۶۲۰۰ در وجود و عدم وجود نوشته SUBMARINER در بالای عدد ۶ خلاصه می‌شود ظاهرا مدیران رولکس هنوز بر جای گیری نوشته مدل در بالای عدد ۶ به تفاهم نرسیده بودند!
… و اما می‌رسیم به دو رفرنس بسیار مهم از سابمارینرها: ۶۵۳۶ و ۶۵۳۸. دو مدلی که به طور همزمان در بین سال‌های ۱۹۵۶ الی ۱۹۵۸ تولید می‌شدند. زیاد وارد جزییات و تفاوت این دو رفرنس نمی‌شوم اما مدل ۶۵۳۶ نسبت به ۶۵۳۸ قاب ظریف‌تری داشت و به نمونه‌های اولیه تشابه زیادی داشت و حتی مقاومتش در برابر آب ۱۰۰ متر بود و از طرف دیگر ۶۵۳۸ به ۶۲۰۰ که در پاراگراف قبل ذکر شد وفادار بود. در این سری‌ها شاهد حضور دائمی SUBMARINER در صفحه ساعت هستیم و همینطور نشانگر مثلثی بزل به رنگ قرمز تغییر کرد. ۶۵۳۸ یکی از معروف‌ترین رفرنس‌های سابمارینر در دنیای طرفداران رولکس است و این محبوبیت ریشه در حضور این مدل در اولین فیلم جیمز باند (DR No) که در سال ۱۹۶۲ ساخته شد دارد. مدلی که در این فیلم با بند NATO دیده شد و در دنیای هورالوجی به سابمارینر جیمز باند شهرت دارد. دو رفرنس بعدی که بین سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۲ یعنی ۵۵۰۸ و ۵۵۱۰ تولید شدند کاملا مشابه ۶۵۳۶ و ۶۵۳۸ بودند و تغییر اساسی آن ها کالیبر جدیدی بود که برای آن ها در نظر گرفته شد.
از سال ۱۹۵۹ نسل دوم و شاید مهم سابمارینرها متولد شد نسلی که نقشه راه و الگویی برای ساعت‌های سابمارینر مدرن بود. این ساختار با معرفی ساعت ۵۵۱۲ شروع شد رفرنسی که تغییرات زیادی در قابش به وجود آمد و برای اولین بار سایزهای ۴۰ میلی‌متری را وارد داستان سابمارینرها کرد. از این رفرنس به بعد شاهد ثبات بیشتری هستیم و رولکس رفرنس‌های مختلف را در بازه زمانی طولانی‌تری در کاتالوگش نگه می‌داشت از جمله رفرنس ۵۵۱۲ که به مدت تقریبی بیست سال عرضه شد. تمامی مدل های قبلی که به آن پرداختم سایز قاب ۳۷ تا ۳۸ میلی‌متری داشتند. برای اولین بار محافظ‌های پیچ کوک به قاب اضافه شدند. قاب‌هایی با مقاومت ۱۰۰ متر دیگر وجود نداشتند و در عوض از این رفرنس به بعد حداقل مقاومت قاب سابمارینرها ۲۰۰ متر بود. سری‌های اولیه ۵۵۱۲ فاقد موومنتی با گواهی کرونومتر بودند اما از اوایل دهه ۶۰ که موومنت این سری آپدیتی به خودش دید و در قسمت بالای عدد ۶ عبارات SUPERLATIVE CHRONOMETER و OFFICIALLY CERTIFIED اضافه شد که به این ساعت‌ها اصطلاحا ۴ خط می‌گویند. درست سه سال پس از ۵۵۱۲ رفرنس جدید ۵۵۱۳ همزمان با آن طی بازه زمانی ۱۹۶۲ الی ۱۹۸۹ تولید گردید. اما در رابطه با این رفرنس رولکس حرکت متفاوتی به لحاظ بازاریابی انجام داد و کالیبرهای ۱۵۶۰ و ۱۵۷۰ که برای سری کرونومتر یا همان ۴ خط ها که برای ۵۵۱۲ در نظر گرفته بود حذف کرد. در عوض با این کار ۵۵۱۲ را نسخه ویژه در نظر گرفت. اما نکته جالب دیگر این سری استفاده از صفحه Explorer برای آخرین بار در تاریخچه سابمارینرها بود (همان صفحه‌ای که در رفرنس ۶۲۰۰ مشاهده کردید.) البته نسخه‌های مختلفی از ۵۵۱۳ در طول عمر ۲۷ ساله‌اش تولید شد که اگر قصد کلکسیون جمع کردن سابمارینرهای بدون تاریخ را دارید رفرنس ۵۵۱۳ می‌تواند از بهترین گزینه‌ها برای شما باشد.
تولد اولین سابمارینر تقویم دار
نکته جالب توجه سابمارینر پس از گذشت عمر ۱۶ ساله خودش عدم وجود پنجره تقویم و عدسی سایکلاپس معروف برای آن بود شاید وجود پنجره تقویم برای مدل Sea-Dweller های اولیه که از قضا دو سال جلوتر از سابمارینر تقویم دار رفرنس ۱۶۸۰ معرفی شدند مدیران رولکس را متقاعد کرده باشد که اکنون زمان اضافه کردن تقویم به سابمارینر است شاید مدیران رولکس پیش بینی نمی‌کردند که اضافه کردن یک تقویم یا به عبارت بهتر یک پیچیدگی چنین تاثیر شگفت انگیزی در بازاریابی این ساعت حتی تا به امروز داشته باشد. با این که از طرفداران سابمارینر بدون تقویم هستم اما نقش مهم سایکلاپس برای استحکام ریشه‌های این ساعت آیکانیک را نمی‌توان نادیده گرفت. اولین مدل سابمارینر تقویم دار سال ۱۹۶۹ تولید شد و در طول عمر ده ساله اولین مدلش شاهد تغییرات زیادی در زمینه جزییات صفحه و موارد دیگر بوده. بطور کلی می‌توان این رفرنس مهم را در چهار بخش تقسیم کرد: یکی Red Sub که بین بازه زمانی ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۵ تولید و به دلیل وجود SUBMARINER قرمز در صفحه به Red Sub معروف شد، دیگری سابمارینر COMEX که این ساعت ها برای شرکت تخصصی غواصی COMEX در نظرگرفته شده بودند (مدل Sea-Dweller نتیجه همکاری رولکس با این شرکت بود.)، مورد سوم از بین رفتن Red Sub در صفحه بود که در بازه زمانی ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۹ تولید شد که به White Sub معروف است و مورد آخر اولین سابمارینر تمام طلای تاریخ با شماره رفرنس ۱۶۸۰/۸ که تعریف جدیدی را برای این سری ایجاد کرد و نشان داد که سابمارینر دیگر فقط یک ساعت ابزاری و تخصصی نیست و باید به آن به عنوان یک ساعت لوکس روزمره نگاه کرد. تمام ورژن‌های ۱۶۸۰ قاب ۴۰ میلی‌متری با مقاومت ۲۰۰ متر در برابر آب داشتند و همگی آن‌ها ازکالیبر ۱۵۷۵ بهره می‌بردند.
تا به اینجای مقاله شاید با وجود این رفرنس‌های زیاد و جزییاتی که داشتند سردرگم شده باشید هدفم نشان دادن ریشه‌های سابمارینر برای شما علاقه‌مندان بوده چراکه با شناخت بیشتر این جزییات و ویژگی‌ها دلیل موفقیت رولکس را بهتر درک خواهید کرد و دید شما به ساعت به عنوان یک ابزار نگهدارنده زمان تغییر می‌کند. در بخش بعدی و پایانی این مقاله به سراغ روند تکامل این ساعت آیکانیک تا سال ۲۰۲۲ خواهم رفت.
«بخش دوم مقاله»